Rynek i zabytkowa zabudowa w Muszynie

Muszyna jest miastem, które istnieje od czasów średniowiecznych. Znajdowała się na szlaku handlowym wiodącym doliną Popradu z Polski na Węgry, dzięki czemu wpływy do kasy miejskiej były duże. Jednocześnie w średniowieczu miasteczko przeszło w ręce biskupów krakowskich, którzy uczynili je centrum administracyjnym rozległych dóbr obejmujących okoliczne wsie. Zarządzający starostwem muszyńskim, które nazywane było także państwem muszyńskim biskupów krakowskich, mieszkali początkowo w górującym nad miastem zamku, zaś następnie przenieśli się do wybudowanego u jej podnóża dworku.

Muszyna dziś to miasteczko, które wciąż się rozwija, ale nie traci kontaktu ze swoją historią, co wyraża się m.in. w dbałości o zabytkową zabudowę centrum.

Rynek w Muszynie od średniowiecza był jego centrum handlowym oraz miejscem, gdzie mieszkali najbogatsi mieszkańcy. Stojące wokół niego piętrowe kamieniczki pochodzą głównie z XIX i początków XX w., ponieważ miasto padło ofiarą pożaru, który strawił dużą część zabudowy. Eklektyczne, neoklasycystyczne i neobarokowe budynki zostały w ostatnich latach odrestaurowane i cieszą wzrok ładnymi fasadami.

Na rynku znajdują się także dwie zabytkowe kapliczki pochodzące z XVIII/XIX w. pod wezwaniem św. Jana Nepomucena oraz św. Floriana. Obecność tych świętych na muszyńskim rynku nie jest przypadkowa. Święty Jan Nepomucen miał chronić miasto przed powodzią, zaś św. Florian przed pożarem.

W centralnej części rynku zwraca uwagę okazały, neoklasycystyczny ratusz. Nie jest to budowla zabytkowa, ale odbudowana na historycznych piwnicach, w których w przeszłości przechowywano węgierskie wina i inne produkty przewożone przez kupców. W piwnicach znajduje się obecnie muzeum przedstawiające różnorodne narzędzia tortur, zaś sam ratusz mieści Centrum Informacji Turystycznej, pijalnię wód mineralnych oraz kawiarnię.

Jednym z najbardziej okazałych budynków w Muszynie jest późnobarokowy kościół św. Józefa Oblubieńca. Jest to budowla o charakterze obronnym, o czym świadczą m.in. umieszczone nad oknami otwory strzelnicze oraz okalający go mur. Dostęp do otworów strzelniczych jest możliwy ze strychu znajdującego się ponad sklepieniem. Najcenniejszym zabytkiem ruchomym znajdującym się w kościele jest gotycka rzeźba Matki Bożej z dzieciątkiem z drugiej połowy XV w.

W bliskim sąsiedztwie kościoła i rynku, na ulicy Kościelnej, można zobaczyć zespół dawnej zabudowy małomiasteczkowej, charakterystycznej dla południowej Małopolski. Niskie, parterowe domy mieszczańskie są ze sobą połączone ścianami szczytowymi, a ich charakterystycznym elementem są półkoliście zakończone bramy. W przeszłości umożliwiały one wjechanie wozem na znajdujące się głębiej podwórze. W domach tych w przeszłości mieszkali kupcy i rzemieślnicy, a w części z nich mieściły się warsztaty. Według przekazów w jednym z domów w 1770 r. mieściła się kwatera konfederatów barskich.

U podnóża muszyńskiego zamku znajduje się Zespół starościński. Składa się on z odrestaurowanego Dworku Starostów mieszczącego dziś lokalny Ośrodek Kultury, odrestaurowanego dawnego zajazdu, w którego wnętrzach oglądać można wystawy Muzeum Państwa Muszyńskiego oraz pochodzącej z przełomu XVIII i XIX w. strażnicy, czyli kordegardy.